نویسنده: محمد صادق شهبازی
استاد و مدعو مسئله این نیست! (مهم ترین قالب)
بخش عمده ی مشکل در برگزار نشدن کرسی همین مسئله است، که چون همه منتظر استاد و مدعو هستند و اصولاً آدم های حرف دار جدی و رسانه ای هم مدعوند که طبیعتا سرشان شلوغ است، لذا کرسی ها با مشکل مواجه شده است، حال آن که می بینیم مهم ترین مد نظر مقام معظم رهبری همین حرف زدن و بحث دانشجو با دانشجوست: «باید روی مسائل فکر کرد. عزیزان من! روی مسائل فکر کنید تا به نتیجه برسید. نهضت آزاد فکری ای که من پیشنهاد کردم در دانشگاه و حوزه راه بیفتد، برای همین است. تریبون های آزاد بگذارند و با هم بحث کنند؛ منتها نه متعصبانه و لجوجانه و تحریک شده ی به وسیله ی جریانات سیاسی و احزاب سیاسی که فقط به فکر آینده ی کوتاه مدت و مقاصد خودشان هستند و برای انتخابات و امثال آن از جوان ها استفاده می کنند؛ بلکه برای پخته شدن، ورز خوردن و ورزیده شدن و با هدفِ آماده شدن برای ادامه ی این راه طولانی و دشوار، اما بسیار خوش عاقبت.» (بیانات در دیدار دانشجویان و اساتید دانشگاه های استان کرمان ۸۴/۲/۱۹) برای شکستن فضای جمود تحجر و فضای در خودِ «ولش کن! بگذار بشود!» که ویروس واگیر دار نسل سوم انقلاب است، باید همه ی دانشجویان را درگیر کرد، مسئله ی اصلی ما از فضای انزوا خارج کردن همین دانشجوی فعلی فعال یا خاکستری در کف دانشگاه است، نه یک تعداد چهره ی همیشه ثابتی که اصولاً هم از رسانه ها و تریبون دور نیستند و سرشان هم اصولاً گرم کاری است(یک موقعی از بس بچههای دانشگاه نمی)، تجربیاتی مثل انتخابات دوره های نهم و دهم ریاست جمهوری و تجربه های اول انقلاب نشان داد که این شیوه نه تنها موجب رشد نیروها و درآمدن آن از روزمرگی است که در عمل فضای عموم ی را به صورت کلی عوض می نماید. باید قالب هایی را مد نظر قرار داد که دانشجویان کف دانشگاهها را درگیر می کند. مثلاً تریبون آزادهای چارچوب دار، بحث های آزاد و گعده ای و هر قالب دیگری که همه ی دانشجویان را می تواند درگیر کند.
امام (سلام الله علیه) در مورد همین مشکل در اول انقلاب سخن دقیقی دارند: «آقا شما نشسته اید که چهار تا کمونیست بیایند در دانشگاه و قبضه کنند دانشگاه را!؟ شما مگر کمتر از آن ها هستید؟ عدد شما بیشتر از آن هاست؛ حجت شما بالاتر از آن هاست. شما این مسائل را که بگویید، خیانت این ها را می توانید واضح بکنید در آن مکان، در دانشگاه. خیانتشان را می توانید واضح بکنید که خودشان بگذارند بروند. بایستید، صحبت کنید. بگویید آقا، خوب بیایید یکی یکی بگویید ببینم شما چه کاره هستید آمده اید توی دانشگاه دارید اخلال می کنید؟ می خواهید چه بکنید؟ می خواهید درس بگویید برایمان؟ شما کار خودتان را اول حساب بکنید که چه کاره هستید توی این مملکت. شما از اهل این مملکت هستید، یا عمال غیر هستید خودتان را به ما می چسبانید؟ بایستید آقا بگویید. البته باید اشخاصی هم که گوینده هستند بیایند در دانشگاه...در هر صورت عمده، فعالیت خود شماهاست... این ها تودهنی می خواهند آقا! عدد شما زیادتر است؛ حجت شما بالاتر است؛ خیانت آن ها واضح است. گفتن می خواهد. اجتماع بکنید، بگویید مطالب را... آن ها صحبت می کنند؛ شما هم صحبت بکنید. شما ننشینید یکی دیگر برایتان صحبت بکند؛ یک روحانی بیاید صحبت کند؛ خودتان بروید، هر کدامتان می توانید، در مقابل آن ها بایستید صحبت کنید. آن می گوید؛ شما هم بگویید. آن وقت یکی یکی انگشت بگذارید روی کارهایشان که تو این کاری که می کنی برای چیست؟ تو، تو تابع کی هستی که این کارها را می کنی؟»( ۲۳ خرداد ۱۳۵۸)
مهم این است که خود کسانی که در دانشگاه ها هستند، ... چه اساتید و چه جوان هایی که آنجا هستند، این ها خودشان به طور معقولی جلوگیری بکنند، چون این ها حرفی ندارند. اخلالگرها حرفی ندارند، همان فقط می خواهند اخلال کنند. اگر هر کدام [مدعی] شد جلویش بروند بگویند خوب شما چه حرفی دارید؟ حرفت را بزن. (۲۴ شهریور ۱۳۵۸)
«این ها هر کدامشان آمدند در دانشگاه و گفتند، یک مطلبی را گفتند، بروید جلویش بگویید: چه می گویید؟ یک وقت می خواهد هیاهو کند، که اکثراً این طوری هستند، این ها را سرانشان که وادار می کنند به هیاهو، جمع بشوید دورش بگویید؛ آقا بنشین صحبت هایت را بکن... بدون اینکه با آن ها جنگ و نزاع داشته باشید، با آن ها به این نحو مقابله کنید. یا آن ها اگر یک اجتماع صد نفری، هزار نفری، می کنند، شما ده، بیست هزار نفر را اجتماع کنید، مسائل خودتان را بگویید، دعوا هم نکنید؛ این باید انجام بگیرد.»(۲۹ شهریور ۱۳۵۸)
بهترین شیوه ی برگزاری کرسی تریبون آزاد چارچوب دار
برای این کار یک موضوع مشخص باید انتخاب شود و با اعلام آن از زمان مناسب و با ترغیب همه ی اعضا به شرکت در کرسی، با حضور یک مجری که هم زمان ها را کنترل می کند و هم نکات اصلی هر فرد را متذکر می شود یا موضوعات را جمع بندی می کند (این کار می تواند به وسیله ی هیئت داوران در صورت وجود نیز انجام شود، یا فردی غیر از مجری روی تخته یا ترجیحاً در صورت وجود امکانات روی پردهی نمایش به صورت تایپ شده نکات مطرح شده و سؤالات باقی مانده یا پاسخ گرفته را مشخص کند)
زمان باید حتماً مدیریت شود، به افراد اجازه ی صحبت بین کلام دیگری داده نشود، تا قبل از یک دور صحبت کردن اکثر افراد و عدم وجود داوطلب جدید دور دوم به کسی تریبون داده نشود، هر صحبتی که از چارچوب خارج شد بلافاصله با تذکر مجری (یا در صورت وجود، هیئت داوران) قطع شود. حتی المقدور محل برگزاری جلسه جوری باشد که افراد هم سطح باشند مثلاً شورا یا کلاسی که افراد رو به هم بنشینند از سالن با سن بهتر است، اما مشکلی با برگزاری برنامه در سالن نیست و با گذاشتن مجری و پردهی نمایش یا هیئت داوران روی سن کمک بیش تری به نظم جلسه می شود. کرسی های بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی امیرکبیر اکثراً از این گونه بوده اند و مورد استقبال دانشجویان مختلف واقع گردیده اند.
کرسی مناظره
این کرسی می تواند به صورت مناظره ی دو استاد و ترجیحاً دو دانشجو صورت گیرد. با مشخص کردن موضوعات محل مناقشه، که بسیاری از آن ها را به فراخور حال دانشگاه ها بسته به شرایط یا بحث های صورت گرفته در نشریات دانشجویی و بردها و گروه های میلی و..... می تواند انتخاب کرد یا بین تشکل های مختلف دانشگاه برگزار گردد. مناظره باید ساخت یافته باشد. موضوع مشخص و حتی المقدور کوچک باشد. به هر نفر وقت ثابتی داده شود و از صحبت افراد بین همدیگر جلوگیری شود، مجری صرفا کرنومتر نباشد و سؤالات و ابهامات را مطرح کند یا جاهایی که احتیاج به باز کردن دارد را تکرار نماید. (می شود مثل طرح مطرح شده در تریبون آزاد نتایج و بحث ها روی تخته یا پردهی نمایش برای مخاطبان به نمایش در بیاید) باید موضوع جوری باشد که به بحث های چیپ و سطح پایین و افشاگری علیه هم و تبدیل مناظره به رینگ بوکس آکادمیک نینجامد. اگر لازم شد بحث در جلسات دیگری با همان افرا د یا ترجیحاً چهره های جدید دنبال شود. فضای سالن با درخواست از دانشجویان و مناظره کنندگان و حتی استفاده از خود آن ها کنترل شود و جلوی کف و سوت و ... گرفته شود. می توان بخشی را هم به پرسش های افراد واگذار کرد که تجربه نشان می دهد مطلوبیت آن چندان بالا نیست. بهترین حالت این است در اثنا یا انتها یا ابتدای بحث، افرد در قالب تریبون آزاد نکات شان را مطرح نمایند و در نهایت به طرفین فرصتی برای جمع بندی داده شود. مناظره ی دانشجویی، انگیزه ی افراد را زیاد می کند و کرسی های اصلی و تریبون آزاد نیز با این انگیزه پربار می شوند. زمان کرسی نباید به گونه ای کم باشد که بحث بازده کافی نداشته باشد یا به گونهای و طولانی که افراد خسته شوند و آنجا را ترک کنند.
کرسی نقد
این کرسی با محوریت نقد نظریه، کتاب یا یک مکتب فکری صورت میگیرد. به این صورت که ابتدا به وسیلهی مجری یا دانشجو یا خود استادی موضوع را مطرح میشود و سپس به وسیلهی یک یا چند نفر از اساتید یا صاحب نظران مور نقد قرار میگیرد. سپس پرسشها یا ان قلتهای حاضران مطرح می شود. این نمونه که بیشتر به حلقات نقد حسن رحیمپور در دهه ۷۰ در دانشگاهها شبیه است – که دو دانشجو دیدگاهها را میگفتند و سپس او ند می کرد- و کرسی پاسخ به شبهات با ماهیت نخبگانی و زمان طرح و هستی واقعیشان محوریت حوزی بیشتری دارند تا دانشگاهی. چه بسا میتوان این مدل خاص را به جای اتلاف وقت روی نقد روشنفکران و... به نقد آثار و جریانهاب فکی درون جبههی انقلاب اختصاص داد که هم به طرح انها کمک میکند و هم تبعات سوء طرح کردن مسائل روشنفکران و تبلغ غیر مستقیم آنها را ندارد.
محل برگزاری کرسی
یک نکته ی مهم عدم تحجر در مکان برگزاری کرسی است. بسته به موضوع و میزان استقبال و شرایط می توان و اساساً مطلوب است جای کرسی را تغییر داد. مثلاً برگزاری یک موضوع تخصصی در حوزه های فنی و علوم پایه و پزشکی در سالن شورا یا کوچک مطلوب تر است، یک موضع دینی تر و مذهبی تر را حتی می توان به مسجد و نمازخانه برد (و حتی با این راهبرد جمعی از مذهبی های غیر سیاسی را وارد بحث کرد) موضوعات ویژه ای هست که اساساً در بیرون از این فضا خیلی موضوعیت ندارد مثل خودسازی و دیگر سازی و...(فضای مسجد و نمازخانه ظرفیت مناسب برای برگزاری تفکیکی کرسی بدون حساسیت نیز با خود ب همراه دارد)، فضاهای عمومی دانشگاه مثل کف دانشگاه، مقابل سلف و بوفه، لابی دانشکده ها و... نیز برای درگیر کردن دانشجویان عادی و فضا شکنی در دانشگاه کمک می کند. می توان حتی کرسی را در یک کلاس، اتاق شورای دانشکده یا دانشگاه و... برگزار کرد. برگزاری کرسی در دفتر تشکل هم گاهی مطلوب است که هدف فقط، حضور بچه های خود تشکل باشد چرا که دانشجویان غیر عضو تشکل بعضاً فکر می کنند تشکیلاتی است یا اساساً با جبهه گیری حاضر نمی شوند.
کمیت و کیفیت برگزاری
بسته به موضوع و شرایط و میزان تبلیغات، باید انتظارهای متفاوتی از استقبال دانشجویان داشت. هم چنین توجه به این نکته ی کلیدی ضروری است که منظم بودن روال و دوره ی برگزاری کرسی ها می تواند در پیدا کردن مخاطبان خاص خود کمک کند. زیاد برگزار شدن کرسی با موضوعات مختلف موجب همین جذب آدم های مختلف به برنامه خواهند شد. ولی نباید انتظار داشت میزان استقبال از یک بحث معرفتی یا علمی به اندازی یک برنامه ی خاص سیاسی یا سؤالات روز یا یک مسئله ی مهم باشد. هر کدام از آن ها مخاطب خاص خودش را دارد. تریبون آزاد برگزار کردن در مورد یک مسئله ی تخصصی علمی شاید کار درستی نباشد، همه گونه که در مواردی که همه سوال یا بحث دارند برگزار کردن سخنرانی می تواند ملول کننده باشد.
استفاده از برنامه های حاشیه ای مثلاً ترکیب چند قالب و انجام سخنرانی مناظره با کرسی تریبون آزادی یا کارهایی از جنس پخش فیلم (دفتر مطالعات جبههی فرهنگی انقلاب و موسسه آینه جادو می توانند برای انتخاب آن ها کمک کنند) یا برگزاری تئاتر در ضمن کرسی و..... از چیزهایی هستندکه می تواند به جذاب شدن آن و بالا رفتن کارایی آن یاری رسانند. همچنین انجام کارهای دانشجویی موازی مثل نمایشگاه عکس و پوستر یا کتاب و... با موضوع مرتبط از مواردی است که می تواند به پر بار شدن برنامه کمک کند.
ادامه دارد...
